Zidisha

Utangulizi na Historia ya Zidisha Nchini Kenya

Katika ulimwengu wa sasa unaoendeshwa na teknolojia, mifumo ya kifedha inaendelea kubadilika, ikitoa fursa mpya kwa watu binafsi na biashara. Nchini Kenya, ambapo sekta ya kidijitali imeimarika, kampuni nyingi zimejitokeza kutoa huduma za mikopo. Miongoni mwa hizi, Zidisha inasimama kama mchezaji wa kipekee, ikileta mtazamo tofauti katika mikopo midogomidogo.

Zidisha, iliyoanzishwa mnamo Oktoba 2009 na Julia Kurnia, si kampuni ya kitamaduni ya mikopo ya kibiashara bali ni shirika lisilo la kiserikali (NGO) lililosajiliwa nchini Marekani. Nchini Kenya, inafanya kazi chini ya misamaha ya udhibiti kama jukwaa la ufadhili wa umma (crowdfunding). Mtindo wake wa biashara unatokana na kuunganisha moja kwa moja wajasiriamali wadogo wa Kenya, hasa wale wenye uwezo wa kutumia intaneti, na wafadhili kutoka kote ulimwenguni. Hii inaondoa waombezi wengi, na hivyo kupunguza gharama na kuongeza uwazi.

Lengo kuu la Zidisha ni kuwawezesha wajasiriamali wadogo kukua, kubuni, na kuleta mabadiliko chanya katika jamii zao. Badala ya kuzingatia faida, Zidisha inasisitiza dhana ya "kulipa fadhila mbele" ambapo wakopaji, baada ya kulipa mikopo yao, wanahimizwa kusaidia kufadhili miradi ya wajasiriamali wengine. Huu ni mfumo unaojenga jamii na kuongeza uwajibikaji wa pande zote.

Bidhaa za Mikopo na Masharti

Zidisha inatoa mikopo inayoweza kubadilika kwa mahitaji mbalimbali. Hakuna bidhaa maalum za mikopo zilizowekwa katika viwango, badala yake, mikopo inatolewa kulingana na mahitaji ya mjasiriamali na uwezo wake wa kulipa. Mahitaji haya yanaweza kujumuisha:

• Upanuzi wa Biashara: Kufadhili ununuzi wa bidhaa, vifaa, au kupanua shughuli za biashara ndogo.
• Elimu: Kusaidia gharama za masomo kwa wakopaji wenyewe au familia zao.
• Afya: Kukabiliana na gharama za matibabu zisizotarajiwa.
• Uboreshaji wa Makazi: Kufanya matengenezo au maboresho madogo nyumbani.

Kiasi cha Mkopo: Mkopo wa kwanza unaweza kuanzia takriban shilingi 5,000 (sawa na dola 50 za Marekani). Kiasi hiki kinaweza kuongezeka hadi shilingi 200,000 au zaidi (zaidi ya dola 2,000) kulingana na historia ya ulipaji wa mkopaji. Kadri unavyolipa vizuri, ndivyo uwezo wako wa kukopa kiasi kikubwa unavyoongezeka.

Muda wa Ulipaji: Mikopo ya Zidisha ina muda wa ulipaji unaobadilika kuanzia mwezi 1 hadi miezi 24. Kwa wakopaji wapya, muda wa kawaida wa mkopo wa kwanza ni takriban wiki 12. Ulipaji hufanyika kwa awamu za kila wiki, na wakopaji wanaweza kurekebisha kiasi cha malipo baada ya kila awamu, ikitoa unyumbufu fulani.

Viwango vya Riba na Ada

Moja ya sifa kuu za Zidisha ni mtindo wake wa gharama nafuu. Wakopeshaji wa kimataifa hutoa fedha kwa 0% riba. Hata hivyo, wakopaji hulipa ada fulani ili kugharamia gharama za uendeshaji na uhamishaji wa fedha:

• Ada ya Huduma: Ada ya huduma ya 5% ya kiasi cha mkopo hulipwa kwa kila mradi unaofadhiliwa. Hii inasaidia Zidisha kugharamia gharama za uhamishaji fedha na usimamizi.
• Ada ya Maombi: Kuna ada ya mara moja ya shilingi 1,000 inayolipwa wakati wa usajili na maombi ya kwanza. Ada hii inatumika kwa ajili ya uhakiki wa nyaraka na kuweka amana katika mfuko wa akiba (reserve fund).
• APR Halisi: Ingawa hakuna riba inayolipwa kwa wakopeshaji, ada ya huduma ya 5% na ada ya maombi ya shilingi 1,000 huleta APR (Kiwango cha Riba cha Mwaka) halisi cha takriban 12% kwa mikopo ya awali. Kwa mfano, mkopo wa shilingi 20,000 wenye ada ya shilingi 1,000 unaonyesha gharama hii.

Ulipaji wa Marehemu: Mikopo inayochelewa zaidi ya siku 10 inaweza kulipwa na mfuko wa akiba wa Zidisha ili kuwalinda wakopeshaji. Zidisha haitozi ada maalum za marehemu zaidi ya kufuatilia ulipaji.

Dhamana: Zidisha haihitaji dhamana ya kimwili kwa mikopo yake. Badala yake, inategemea uwajibikaji wa rika, marejeleo ya kijamii, na amana za mfuko wa akiba kama njia ya kuhakikisha ulipaji.

Mchakato wa Maombi na Uendeshaji

Zidisha inajivunia kuwa jukwaa la kidijitali kabisa, likimaanisha kuwa shughuli zote hufanywa mtandaoni. Hii inatoa urahisi na ufikiaji mpana, hasa kwa wajasiriamali vijijini.

Jinsi ya Kuomba Mkopo

Mchakato wa maombi ya mkopo kupitia Zidisha ni rahisi na wa moja kwa moja, lakini unahitaji kufanywa mtandaoni kwa kutumia tovuti yao iliyopangwa kwa simu (mobile-responsive). Kumbuka, hakuna programu maalum ya simu (mobile app) ya Zidisha; watumiaji hufikia huduma zao kupitia kivinjari cha simu au kompyuta.

1. Usajili: Tembelea tovuti ya Zidisha (www.zidisha.org) na ujisajili kama mkopaji mpya.
2. Ujazaji wa Fomu: Jaza fomu ya maombi ukitoa maelezo ya kibinafsi na ya biashara yako. Utaombwa kutoa kitambulisho cha kitaifa, anwani kamili ya makazi, nambari ya simu, na nambari za mawasiliano za watu wawili wa kukurejelea (referees).
3. Uhakiki: Zidisha hutumia njia mbalimbali za uhakiki. Hii inajumuisha kushirikiana na ofisi za marejeleo ya mikopo (Credit Reference Bureaus) nchini Kenya na kuchanganua taarifa za miamala ya M-PESA za simu. Uhakiki wa hati na amana ya mfuko wa akiba ya shilingi 1,000 hulipwa wakati wa mchakato huu.
4. Ukadiriaji wa Mikopo: Mfumo wa Zidisha hutumia sayansi ya data kugundua ulaghai na kuchanganua mtiririko wa fedha kutoka rekodi za M-PESA. Nguvu ya marejeleo ya kijamii na historia yako ya ulipaji huamua mipaka ya mkopo wako wa baadaye.
5. Uchapishaji wa Ombi: Baada ya uhakiki, ombi lako la mkopo huchapishwa kwenye jukwaa la Zidisha ambapo wafadhili wa kimataifa wanaweza kuliona na kulifadhili.
6. Utoaji wa Fedha: Mara baada ya ombi lako kufadhiliwa, fedha huwekwa kwenye akaunti yako ya M-PESA. Kwa baadhi ya maeneo, uhamishaji wa benki unaweza kutumika.

Ufumbuzi wa Kiteknolojia na Ufikiaji

Ingawa Zidisha haina programu maalum ya simu, jukwaa lao la mtandaoni limeundwa vizuri na linaweza kutumika kwa urahisi kupitia vivinjari vya simu. Hii inahakikisha kwamba wajasiriamali wanaweza kufikia huduma zao popote walipo, mradi tu wana muunganisho wa intaneti.

Zidisha pia ina uwepo hai kwenye mitandao ya kijamii kama Facebook na Twitter, ikitumia majukwaa haya kutoa taarifa na kuwasiliana na jamii yao ya wakopaji na wakopeshaji. Kwa sasa, Zidisha inafanya kazi nchi nzima nchini Kenya, ikiwa na lengo maalum kwa wajasiriamali wa vijijini ambao mara nyingi hukosa fursa za mikopo kutoka taasisi za kitamaduni.

Zidisha inahudumia takriban wakopaji 300,000 na wafadhili zaidi ya 430,000 duniani kote, huku wakopaji wa Kenya wakikadiriwa kuwa 20% ya jumla. Hii inajumuisha wakulima wadogo, mafundi, na watoa huduma mbalimbali.

Hali ya Udhibiti na Nafasi Sokoni

Leseni na Usimamizi

Kama ilivyoelezwa hapo awali, Zidisha ni shirika lisilo la kiserikali lililosajiliwa nchini Marekani. Nchini Kenya, linafanya kazi chini ya misamaha ya udhibiti inayotolewa kwa majukwaa ya ufadhili wa umma. Hii inamaanisha kuwa halijaainishwa kama benki au wakala wa dhamana na wakopeshaji hubeba hatari ya kutolipwa.

Hata hivyo, Zidisha inazingatia miongozo ya Benki Kuu ya Kenya (CBK) kuhusu utoaji wa fedha kupitia simu za mkononi. Inashirikiana na waendeshaji wa huduma za kifedha za simu waliosajiliwa kama Safaricom (kwa M-PESA) na ofisi za marejeleo ya mikopo ili kuhakikisha inafuata sheria na kanuni za nchi. Uwazi wa ada na uwezo wa wakopaji kurekebisha ratiba zao za ulipaji mtandaoni bila adhabu ni mifano ya ulinzi wa watumiaji.

Zidisha Ikilinganishwa na Washindani

Katika soko la mikopo la Kenya lenye ushindani mkubwa, Zidisha inashindana na watoa huduma mbalimbali. Hawa ni pamoja na benki za kibiashara, SACCOs, na kampuni zingine za mikopo ya kidijitali kama vile KCB M-PESA, Tala, na Branch. Hata hivyo, Zidisha ina tofauti zake kuu:

• Hakuna Waombezi: Zidisha huunganisha wakopaji na wakopeshaji moja kwa moja, tofauti na taasisi za kitamaduni zenye miundo changamano.
• Ada ya Huduma ya Chini: Kwa ada ya huduma ya 5% na APR halisi ya karibu 12% kwa mikopo ya awali, Zidisha inatoa mojawapo ya chaguo za mikopo za bei nafuu zaidi sokoni, hasa ikilinganishwa na baadhi ya wakopeshaji wa kidijitali wenye viwango vya juu vya riba.
• Mfumo wa Kijamii: Dhana ya "kulipa fadhila mbele" na uwajibikaji wa rika inajenga jamii ya kuungana na kusaidiana, jambo lisilopatikana kwa washindani wengi.
• Si ya Faida: Kama shirika lisilo la kiserikali, Zidisha haina shinikizo la kuongeza faida kwa wanahisa, ikiruhusu kuzingatia zaidi ustawi wa wakopaji.

Ingawa kampuni kama Tala na Branch hutoa urahisi wa programu za simu na utoaji wa haraka, Zidisha inatoa fursa ya kipekee kwa wale wanaotafuta mikopo ya gharama nafuu na mbinu ya kijamii. Ukuaji wa Zidisha umekuwa ukichangiwa na uboreshaji wa mifumo ya kugundua ulaghai na mipango ya kuunganisha uchanganuzi wa data wa kina zaidi.

Uzoefu wa Wateja na Maoni

Maoni ya wateja kuhusu Zidisha kwa ujumla yamekuwa chanya, yakisisitiza sifa kadhaa muhimu:

• Uwezo wa Kumudu: Wakopaji wengi wanathamini gharama nafuu za mikopo ya Zidisha.
• Uwazi: Mfumo wa Zidisha unachukuliwa kuwa wazi, na wakopaji wanaweza kuelewa kwa urahisi masharti na ada zinazohusika.
• Mawasiliano na Wakopeshaji: Uwezo wa kuwasiliana moja kwa moja na wafadhili, ingawa si mara kwa mara, unatoa hisia ya uhusiano wa kibinafsi.
• Unyumbufu: Uwezo wa kurekebisha kiasi cha malipo baada ya kila awamu unathaminiwa.

Hata hivyo, kuna baadhi ya maoni hasi, kama vile ucheleweshaji wa mara kwa mara katika utoaji wa fedha, ingawa Zidisha inajitahidi kuboresha. Huduma kwa wateja inatolewa kupitia barua pepe ([email protected]) na pia kupitia mabalozi wa nchi wa kujitolea, ambao hutoa msaada wa kienyeji.

Hadithi za mafanikio kama ile ya Sarah Mwangi, mkulima wa kuku kutoka Bonde la Ufa, ambaye aliweza kukuza shamba lake na kuunda ajira baada ya kupata mkopo wa dola 200, zinaonyesha athari chanya ya Zidisha. Mfumo wa "kulipa fadhila mbele" pia huunda athari ya mnyororo, ambapo mkopo mmoja wa awali unaweza kufadhili miradi mingi ya baadaye.

Ushauri kwa Wakopaji Watakaojiunga na Zidisha

Iwapo unafikiria kuomba mkopo kutoka Zidisha, ni muhimu kuzingatia mambo yafuatayo ili kuhakikisha unatumia fursa hii kwa ufanisi:

1. Elewa Mfumo wa Rika-kwa-Rika: Tofauti na mikopo ya benki, Zidisha inategemea wakopeshaji binafsi. Kuelewa kwamba unalipa mfuko unaosaidia wengine ni muhimu.
2. Kuwa Mwaminifu na Uwajibikaji: Historia yako ya ulipaji ni muhimu sana kwa Zidisha. Malipo ya mara kwa mara na ya wakati husaidia kujenga sifa yako na kuongeza uwezo wako wa kukopa kiasi kikubwa baadaye. Kumbuka, hakuna dhamana ya kimwili, hivyo heshima na uwaminifu ni rasilimali zako kuu.
3. Tumia Mkopo kwa Madhumuni Yanayofaa: Mikopo ya Zidisha imekusudiwa kusaidia biashara ndogo, elimu, afya, au uboreshaji wa makazi. Hakikisha unapanga jinsi utakavyotumia fedha hizo kwa tija.
4. Fahamu Gharama: Zingatia ada ya maombi ya shilingi 1,000 na ada ya huduma ya 5%. Hesabu gharama hizi kabla ya kukopa ili kuhakikisha unaweza kuzimudu.
5. Kuwa Tayari kwa Mchakato wa Mtandaoni: Kwa kuwa Zidisha inafanya kazi mtandaoni kabisa na haina programu maalum ya simu, hakikisha una ufikiaji wa intaneti wa kuaminika na unaweza kutumia kivinjari cha simu au kompyuta kwa urahisi.
6. Tumia Unyumbufu wa Ulipaji: Ikiwa unakabiliwa na changamoto, tumia fursa ya kurekebisha kiasi cha malipo yako mtandaoni. Kuwasiliana mapema ni bora kuliko kuchelewa kulipa bila taarifa.
7. Jenga Marejeleo Yenye Nguvu: Nguvu ya marejeleo yako ya kijamii na uhusiano wako na jamii inaweza kuathiri uwezo wako wa kukopa.

Kwa kufuata ushauri huu, wajasiriamali wa Kenya wanaweza kufaidika kikamilifu na fursa za kipekee zinazotolewa na Zidisha, wakitumia jukwaa hili kukua na kufikia malengo yao ya kifedha.