Stawika

Katika soko linalobadilika la huduma za kifedha nchini Kenya, kampuni za mikopo ya kidijitali zimeibuka kama suluhisho muhimu kwa mahitaji ya kifedha ya haraka. Miongoni mwa kampuni hizi, Stawika Capital Limited, inayojulikana kama Stawika, imejitokeza kama mtoa huduma anayechangia pakubwa katika kutoa mikopo isiyo na dhamana kwa Wakenya. Kama mtaalamu wa masuala ya kifedha na mwandishi wa maudhui, nimeandaa tathmini hii ya kina ya Stawika, nikichambua huduma zao kwa lengo la kutoa picha kamili kwa wakopaji watarajiwa.

Utangulizi na Historia ya Stawika nchini Kenya

Stawika Capital Limited ni kampuni ya teknolojia ya kifedha (fintech) yenye makao yake makuu Nairobi, Kenya. Ilianzishwa mwaka 2016, Stawika imejiwekea lengo la kutoa mikopo ya kidijitali isiyo na dhamana kwa kutumia teknolojia ya kisasa. Kampuni hii inajivunia uwezo wake wa kutumia historia ya miamala ya simu (kama vile M-Pesa), mitandao ya kijamii, na data mbadala kutathmini uwezo wa mteja kulipa mkopo.

Mkurugenzi Mtendaji na mwanzilishi wa Stawika ni Bwana Raphael Kimeu. Stawika inafanya kazi kupitia majukwaa mbalimbali ya kidijitali ikiwemo programu ya simu (Android), USSD, na tovuti. Lengo lao kuu ni kuwafikia Wakenya wote, iwe wanatumia huduma za benki au la, na kuwapa fursa ya kupata mikopo kwa urahisi na haraka.

Mtindo wa Biashara na Walengwa

Stawika hutumia mfumo wa kidijitali pekee, ambapo maombi yote hufanyika mtandaoni. Kampuni hutathmini uaminifu wa mkopaji kwa kuchanganya historia ya miamala ya kifedha ya simu, data za kawaida za mkopo, na viashiria vya mtaji wa kijamii ili kutoa mikopo ya papo hapo isiyo na dhamana. Walengwa wao ni pamoja na:

• Watu Binafsi: Wanaohitaji mikopo ya dharura au kwa matumizi binafsi.
• Biashara Ndogo na za Kati (SMEs): Zinazohitaji mtaji wa kufanya kazi au ununuzi wa ankara za malipo.
• Wafanyakazi wa Serikali: Wanaostahili mikopo ya mishahara ya mapema kote nchini.
• Wanawake Wajasiriamali: Wanaohitaji mikopo maalum kwa ajili ya kuendeleza biashara zao.

Bidhaa na Huduma za Mikopo Zinazotolewa na Stawika

Stawika inatoa aina mbalimbali za mikopo iliyoundwa kukidhi mahitaji tofauti ya kifedha:

Aina za Mikopo

• Mikopo ya Kibinafsi: Hii ni mikopo isiyo na dhamana yenye masharti rahisi, inayoweza kutumika kwa mahitaji mbalimbali ya kibinafsi.
• Mikopo ya Biashara: Inalenga SMEs na inajumuisha mikopo ya mtaji wa kufanya kazi na ununuzi wa ankara za madeni (invoice discounting) ili kusaidia biashara kudhibiti mtiririko wa fedha.
• Mikopo ya Mishahara ya Mapema: Imetengwa kwa wafanyakazi wa serikali na mashirika ya umma, ikiwaruhusu kupata sehemu ya mshahara wao kabla ya tarehe ya malipo.
• Mikopo kwa Wanawake: Hii ni mikopo iliyobuniwa mahsusi kwa wanawake wajasiriamali, ikizingatia mahitaji na changamoto zao za kipekee katika biashara.

Kiasi cha Mikopo, Riba na Masharti

• Kiasi cha Mikopo: Kiasi cha chini cha mkopo ni shilingi 500 za Kenya, na cha juu ni shilingi 70,000 za Kenya.
• Viwango vya Riba: Riba ya kila siku inatofautiana kulingana na aina ya mkopo. Kiwango cha Riba cha Mwaka (APR) kinatofautiana kuanzia asilimia 7% hadi 96%. Tofauti hii kubwa inategemea uaminifu wa mkopaji na muda wa mkopo. Hili ni jambo muhimu kuzingatia kwani riba inaweza kuwa kubwa sana, hasa kwa mikopo ya muda mfupi.
• Masharti ya Malipo: Mikopo ya kibinafsi ina masharti ya malipo yanayoanzia siku 30 hadi siku 90. Mikopo ya mishahara ya mapema hufuata mizunguko ya malipo ya mishahara.
• Ada Nyingine: Stawika haitangazi ada za usajili au usindikaji wa mkopo. Hata hivyo, ada za kuchelewa kulipa mkopo hazijabainishwa wazi, ingawa kuna uwezekano wa kutozwa riba ya adhabu. Ni muhimu kuuliza kuhusu ada hizi kabla ya kuchukua mkopo.
• Dhamana: Mikopo yote inayotolewa na Stawika haina dhamana ya kimwili. Maamuzi ya mkopo yanategemea alama za kidijitali za mteja na historia yake katika Ofisi ya Kuratibu Habari za Mikopo (CRB).

Mchakato wa Maombi na Uzoefu wa Mtumiaji

Mchakato wa kuomba mkopo kutoka Stawika umeundwa kuwa rahisi na wa kidijitali, ingawa kuna baadhi ya maeneo yanahitaji umakini.

Njia za Maombi

Stawika inatoa njia mbalimbali za kuomba mkopo:

• USSD: Njia hii inapatikana kwa kupiga *872# na inafaa kwa watumiaji wa simu za kawaida (feature phones) wasio na uwezo wa kutumia programu za Android.
• Programu ya Android: Programu ya simu ya Stawika inapatikana kwa watumiaji wa Android. Hata hivyo, ni muhimu kutambua kwamba programu hii haijachapishwa tena kwenye Google Play Store tangu Mei 2021, na toleo la mwisho lilichapishwa Machi 2021. Lilikuwa na ukadiriaji wa nyota 3.7 kati ya 5 kutoka kwa zaidi ya watumiaji 16,000. Malalamiko ya kawaida yanahusu ucheleweshaji wa uwasilishaji wa taarifa na uthabiti wa programu.
• Tovuti: Wateja wanaweza pia kuomba mkopo kupitia tovuti rasmi ya Stawika.

Uhakiki wa Kitambulisho na Usajili (KYC)

Ili kuomba mkopo, Stawika inahitaji:

• Uhakiki wa kitambulisho cha taifa.
• Nambari ya simu iliyosajiliwa na M-Pesa.
• Uwasilishaji wa taarifa ya miamala ya M-Pesa ya miezi sita, ambayo inaweza kutumwa kupitia barua pepe au kupakiwa ndani ya programu. Hili ndilo eneo ambalo baadhi ya watumiaji wameripoti kucheleweshwa.

Uamuzi wa Mkopo na Malipo

Stawika hutumia data mbalimbali ikiwemo historia ya miamala ya M-Pesa, matumizi ya simu, data za mitandao ya kijamii, na ripoti za CRB kutathmini uwezo wa mkopaji. Wanatumia mifumo yao ya kipekee ya kujifunza kwa mashine (proprietary machine-learning models) kutathmini hatari ya kutolipa. Baada ya mkopo kuidhinishwa:

• Malipo ya Mkopo: Kituo kikuu cha malipo ni M-Pesa. Kwa wateja wenye mishahara, uhamisho wa benki pia unawezekana ikiwa M-Pesa haipatikani.

Uzoefu wa Mtumiaji na Huduma kwa Wateja

Programu ya simu ya Stawika inatoa vipengele kama vile kuangalia kikomo cha mkopo, kuomba mkopo, ratiba ya malipo, na dashibodi ya akaunti. Hata hivyo, kumekuwa na maoni tofauti kutoka kwa watumiaji:

• Maoni Chanya: Kasi ya upatikanaji wa fedha, masharti rahisi, na kutokuwepo kwa ada za usajili.
• Maoni Hasi: Matatizo na upakiaji wa taarifa za M-Pesa, mwitikio wa polepole wa huduma kwa wateja, na masuala ya utulivu wa programu.

Huduma kwa wateja inapatikana kupitia simu, barua pepe, na mitandao ya kijamii. Ubora wa huduma umekuwa ukiripotiwa kuwa tofauti, ukichukua muda mrefu katika usindikaji wa taarifa za miamala.

Hali ya Udhibiti, Nafasi Sokoni na Ushindani

Kama kampuni yoyote ya kifedha, Stawika inafanya kazi chini ya mazingira ya udhibiti na ushindani mkubwa.

Leseni na Usimamizi

Stawika inafanya kazi chini ya sheria za kampuni za Kenya na inapaswa kufuata miongozo ya Benki Kuu ya Kenya (CBK) kuhusu wakopeshaji wa kidijitali. Sio taasisi inayopokea amana, na inafanya kazi kama kampuni ya teknolojia ya kifedha inayotoa mikopo tu, chini ya Sheria ya Udhibiti wa Masoko ya Kifedha (Financial Markets Conduct Bill) ambayo bado inasubiri kutekelezwa kikamilifu. Hakuna hatua za kisheria au adhabu zilizoripotiwa hadharani dhidi ya Stawika hadi sasa.

Nafasi Sokoni na Ushindani

Soko la mikopo ya kidijitali nchini Kenya ni lenye ushindani mkubwa, likiwa na wachezaji wengi. Baadhi ya washindani wakuu wa Stawika ni pamoja na Tala, Branch, M-Shwari, Haraka, na Utunzi.

Stawika inajitofautisha kwa:

• Kutoa huduma kupitia USSD, kuwafikia wale wasio na simu janja.
• Kutokuwa na ada za usajili au usindikaji wa mkopo.
• Kutoa mikopo maalum kwa wanawake.
• Kutoa huduma ya ununuzi wa ankara za madeni kwa SMEs.

Ingawa Stawika imeshikilia nafasi ya kati kati ya wakopeshaji wa kidijitali, kiwango chake cha ukuaji kimechochewa na kukubalika kwa njia ya USSD na ushirikiano na mashirika ya serikali kwa mikopo ya mishahara.

Mapitio ya Wateja

Kwa ujumla, Stawika ina mapitio mchanganyiko. Wateja wengi wanathamini kasi ya upatikanaji wa fedha na masharti rahisi. Hata hivyo, masuala yanayohusu upakiaji wa taarifa za M-Pesa kwa mikono, mwitikio wa polepole wa huduma kwa wateja, na masuala ya uthabiti wa programu yamekuwa yakitajwa mara kwa mara.

Ushauri wa Vitendo kwa Wakopaji Watakaojiunga na Stawika

Kabla ya kuomba mkopo kutoka Stawika au mkopeshaji yeyote wa kidijitali, ni muhimu kuzingatia mambo kadhaa muhimu:

• Elewa Mahitaji Yako: Kopa tu kiasi unachohitaji kweli na kwa lengo ambalo linaweza kurudisha mkopo. Epuka kukopa kwa matumizi yasiyo ya lazima.
• Soma Masharti Kamili: Hakikisha unaelewa kikamilifu masharti yote ya mkopo, ikiwemo riba ya kila siku, Kiwango cha Riba cha Mwaka (APR), na ada zozote za kuchelewa. Kama ilivyoelezwa, APR ya Stawika inaweza kuwa juu sana (hadi 96%), hivyo ni muhimu kuwa mwangalifu.
• Uwezo wa Kulipa: Tathmini uwezo wako wa kulipa mkopo ndani ya muda uliopangwa. Kuchelewa kulipa kunaweza kusababisha adhabu na kuathiri vibaya alama zako za CRB.
• Maandalizi ya Taarifa: Hakikisha una taarifa sahihi na kamili ya miamala yako ya M-Pesa ya miezi sita iliyo tayari kwa ajili ya kupakiwa ili kuepuka kucheleweshwa.
• Linganisha na Washindani: Usikimbilie kukopa kutoka sehemu moja. Linganisha masharti na riba kutoka kwa wakopeshaji wengine kama Tala, Branch, au M-Shwari ili kupata ofa bora zaidi.
• Mawasiliano na Huduma kwa Wateja: Ikiwa una maswali au unakumbana na changamoto, tumia njia za mawasiliano zilizopo. Jua kuwa mwitikio unaweza kuchukua muda, hasa kwa masuala ya kiufundi.
• Ripoti za CRB: Fahamu kuwa kutolipa mkopo kunaweza kusababisha kuorodheshwa kwenye CRB, jambo ambalo litaathiri uwezo wako wa kupata mikopo mingine katika siku zijazo.

Kwa kumalizia, Stawika inatoa fursa muhimu ya kupata mikopo kwa Wakenya wengi, hasa wale wasiofikiwa na huduma za kibenki za jadi. Uwezo wake wa kutumia data mbadala na njia za USSD ni faida kubwa. Hata hivyo, wakopaji wanapaswa kuwa makini na viwango vya riba, kuelewa kikamilifu masharti, na kuhakikisha wana uwezo wa kulipa mkopo kwa wakati ili kuepuka matatizo ya kifedha.