Lipa Later

Utangulizi na Historia ya Lipa Later

Katika ulimwengu unaobadilika haraka wa teknolojia ya kifedha (fintech) nchini Kenya, kampuni ya Lipa Later Limited ilijitokeza kama mchezaji muhimu, ikijikita katika kutoa suluhisho za mikopo ya kidijitali. Ilianzishwa mnamo mwaka wa 2018 na waanzilishi wake, Eric Muli na Michael Maina, Lipa Later ilifanikiwa kukusanya zaidi ya dola milioni 16 za Marekani katika nyakati mbalimbali za ufadhili, ikivutia wawekezaji wakubwa kama Cauris, Lateral Frontiers, na wengineo. Makao makuu ya kampuni hii yamo Nairobi, Kenya, na inalenga soko la watumiaji wa mijini na wafanyabiashara wadogo na wa kati (SMEs).

Mfumo mkuu wa biashara wa Lipa Later ulikuwa unahusu mikopo ya Nunua Sasa, Lipa Baadaye (BNPL), ikiwezesha wateja kununua vifaa vya kielektroniki, samani, na bidhaa zingine kupitia malipo ya awamu hadi miezi 12, mara nyingi bila amana ya awali, kupitia maduka washirika au mifumo yao ya mtandaoni. Aidha, walijitahidi kutoa ufadhili wa wafanyabiashara, ikiwemo mikopo ya mtaji wa kufanya kazi na ufadhili wa ankara. Hata hivyo, licha ya ukuaji wa haraka, Lipa Later imekumbana na changamoto kubwa. Mnamo Machi 2025, kampuni hiyo iliwekwa chini ya usimamizi maalum wa mali na Mahakama Kuu ya Kenya kutokana na upungufu mkubwa wa fedha na kuongezeka kwa mikopo chechefu.

Watendaji wakuu wa kampuni, kabla ya kuwekwa chini ya usimamizi, walijumuisha Eric Muli kama Afisa Mkuu Mtendaji (CEO), Michael Maina kama Afisa Mkuu wa Uendeshaji (COO), na Winnie Kimathi kama Mkuu wa Wafanyakazi. Kufuatia hali ya usimamizi maalum, Joy Vipinchandra Bhatt wa Moore JVB Consulting LLP aliteuliwa kuwa msimamizi. Hali hii inaashiria kipindi cha kutokuwa na uhakika kwa kampuni na wateja wake, ikihitaji uchunguzi wa kina wa huduma zake na ushauri kwa wakopaji watarajiwa.

Bidhaa za Mikopo, Masharti na Ada

Lipa Later ilitoa bidhaa kadhaa za kifedha, zikilenga kutoa suluhisho kwa mahitaji tofauti ya wateja na wafanyabiashara. Kuelewa bidhaa hizi, viwango vya riba, ada, na masharti ni muhimu sana kwa yeyote anayefikiria kukopa.

1. Mikopo ya Watumiaji (Nunua Sasa, Lipa Baadaye - BNPL)

• Maelezo: Huwawezesha watumiaji kununua bidhaa kama vile simu za mkononi, televisheni, friji, na samani kutoka kwa maduka washirika na kulipa kwa awamu. Mara nyingi ilihitaji amana ya 0% na malipo yaliweza kufanywa kwa hadi miezi 12.
• Kiasi: Kuanzia KES 1,000 hadi KES 150,000.
• Viwango vya Riba: Kati ya 0% na 3% kwa mwezi, ambayo ni sawa na kati ya 12% na 36% kwa mwaka (APR), kulingana na muda wa ulipaji na wasifu wa hatari wa mkopaji.
• Muda wa Ulipaji: Kati ya miezi 3 na 12, na malipo sawa kila mwezi.
• Dhamana: Bidhaa iliyonunuliwa yenyewe hutumika kama dhamana.

2. Mikopo ya Biashara (Ufadhili wa Ankara na Mkopo wa Mtaji wa Kufanya Kazi)

Lipa Later pia ililenga kusaidia wafanyabiashara wadogo na wa kati ingawa maelezo ya kina ya umma yalikuwa machache.

• Maelezo: Ufadhili wa ankara ulihusu kutoa fedha mapema dhidi ya ankara ambazo biashara inapaswa kukusanya. Mikopo ya mtaji wa kufanya kazi ilikuwa mikopo ya muda mfupi kwa shughuli za biashara.
• Kiasi: Kuanzia KES 100,000 hadi KES 5,000,000 (kiasi hiki kilikuwa hakijathibitishwa kikamilifu).
• Viwango vya Riba: Takriban 14% hadi 18% kwa mwaka (APR).
• Muda wa Ulipaji: Kwa ufadhili wa ankara, iliripotiwa kuwa mkopo wa miaka 3, ambapo riba pekee ililipwa kwa miezi 24 ya kwanza, na kisha malipo ya deni kuu yalianza kila robo mwaka.
• Dhamana: Ufadhili wa ankara ulilindwa na ankara za mteja, na pia unaweza kuhitaji dhamana ya kampuni.

Ada na Adhabu

• Ada ya Kuanzisha na Kuchakata: Kati ya 1% na 3% ya kiasi cha mkopo.
• Adhabu ya Malipo ya Kuchelewa: KES 500 hadi KES 1,000, au 5% ya malipo yaliyochelewa, chochote kilicho kikubwa.
• Adhabu ya Kulipa Kabla ya Muda: Hakuna adhabu iliyoripotiwa kwa kulipa mkopo mapema.

Ni muhimu kwa wakopaji kuelewa kikamilifu masharti yote na ada zinazohusiana kabla ya kukubali mkopo, hasa kutokana na hali ya sasa ya usimamizi maalum wa Lipa Later.

Mchakato wa Maombi, Teknolojia na Uzoefu wa Mtumiaji

Lipa Later iliwekeza sana katika teknolojia ili kurahisisha mchakato wa maombi na kuboresha uzoefu wa mteja. Hii ilijumuisha programu ya simu ya kisasa na mifumo ya ukadiriaji wa mikopo.

Njia za Maombi na Mahitaji

Watumiaji walikuwa na njia mbalimbali za kuomba mikopo:

• Programu ya Simu: Inapatikana kwenye Google Play Store (kwa Android) na Apple App Store (kwa iOS). Watumiaji walijisajili, walifanyiwa ukaguzi wa mikopo, na walipokea kikomo cha mkopo papo hapo.
• Madukani: Kupitia mifumo ya mauzo (POS) iliyounganishwa, ambapo wauza bidhaa waliingiza nambari ya simu ya mteja na kitambulisho.
• Tovuti: Kupitia programu-jalizi ya ununuzi mtandaoni kwa wafanyabiashara washirika.

Mchakato wa uthibitisho wa mteja (KYC) ulikuwa wa kidijitali, ukihitaji nambari ya simu ya mkononi, nambari ya kitambulisho, na picha ya binafsi (selfie). Uthibitisho ulifanyika kiotomatiki kupitia watoa huduma wa tatu, na mchakato wa kujisajili kwa mikopo ya watumiaji ulichukua chini ya dakika 5.

Ukadiriaji wa Mikopo na Utoaji wa Fedha

Lipa Later ilitumia algoriti yake ya kisiri kwa ajili ya ukadiriaji wa mikopo. Algoriti hii ilichanganya historia ya miamala ya M-Pesa, umiliki wa kifaa, tabia za kijamii na za biashara mtandaoni. Mfumo wa kujifunza kwa mashine uliendelea kuboreshwa kwa kutumia data ya ulipaji mikopo.

• Kwa Watumiaji: Fedha za mkopo zililipwa moja kwa moja kwa muuzaji wakati wa ununuzi; hakuna fedha taslimu zilizotolewa kwa mteja.
• Kwa Biashara: Fedha zilihamishwa kwa akaunti ya kampuni kupitia benki.

Programu ya Simu na Uzoefu wa Mtumiaji

Programu ya Lipa Later ilipatikana kwenye Google Play Store ikiwa na ukadiriaji wa 4.1 na Apple App Store ikiwa na 3.8 (kama ilivyokuwa Julai 2025). Vipengele muhimu vya programu vilijumuisha kuangalia kikomo cha mkopo, historia ya ununuzi, ratiba ya malipo, na huduma ya gumzo ya msaada.

• Maoni Chanya: Wateja walisifu urahisi wa matumizi, kupata kikomo cha mkopo papo hapo, na kutohitaji amana ya awali kwa vifaa.
• Maoni Hasi: Baadhi ya malalamiko yalijumuisha kuzorota kwa programu mara kwa mara, ada za kuchelewa kulipa zisizo wazi, na vikumbusho vya SMS vya fujo.
• Huduma kwa Wateja: Gumzo la ndani ya programu na huduma ya simu zilionekana kuwa za kuridhisha na takriban 60% ya waliojibu kwenye Google Play. Malalamiko ya kawaida yalikuwa kucheleweshwa kwa marejesho ya fedha na ugumu wa kufikia suluhisho la migogoro ya ada.

Hali ya Udhibiti, Nafasi Sokoni na Ushauri Muhimu

Kama kampuni ya fintech nchini Kenya, Lipa Later ilikuwa chini ya uangalizi mkali wa kisheria na wa kisekta. Hali yake ya udhibiti na nafasi sokoni zimetoa picha kamili ya safari yake.

Leseni na Udhibiti

Lipa Later Limited ilipewa leseni kama Mtoa Huduma wa Mikopo ya Kidijitali (DCP) na Benki Kuu ya Kenya (CBK) mnamo Machi 6, 2024, chini ya utawala wa Watoa Huduma wa Mikopo Wasiochukua Amana. Hii ilimaanisha kuwa kampuni ilikuwa chini ya usimamizi wa CBK kuhusu bei, uthibitisho wa mteja (KYC), ulinzi wa data, na viwango vya juu vya riba na ada. Ilifuata pia mahitaji ya CBK ya ufichuzi wa habari kwa watumiaji na Sheria ya Ulinzi wa Data ya Kenya (2019).

Hata hivyo, kama ilivyoelezwa hapo awali, mnamo Machi 24, 2025, Mahakama Kuu ya Kenya iliweka Lipa Later chini ya usimamizi maalum wa mali kutokana na kufilisika chini ya Sheria ya Kufilisika ya 2015. Hii ni hatua muhimu ya kisheria inayoonyesha changamoto kubwa za kifedha zilizokumbana na kampuni.

Nafasi Sokoni na Washindani

Lipa Later ilikuwa miongoni mwa watoa huduma watano bora wa BNPL nchini Kenya. Ilishindana na wachezaji wengine wakubwa kama vile Safaricom (kupitia bidhaa zake za M-Shwari na Fuliza, ingawa "Najua Later" ilikuwa toleo la BNPL), Aspira, na Payflex. Tofauti yake kuu ilikuwa katika ushirikiano wake wa kina na wafanyabiashara na mpango wake wa ufadhili wa ankara.

Kabla ya changamoto za kifedha, Lipa Later ilikuwa na takriban akaunti 350,000 za watumiaji hai, wengi wao wakiwa na umri wa miaka 25 hadi 40 na wakaaji wa mijini. Pia ilihudumia takriban wafanyabiashara 30,000 katika sekta mbalimbali. Kampuni ilijaribu kupanua huduma zake Uganda, Rwanda, na Nigeria, lakini mipango hii ilikwama kutokana na uhaba wa fedha.

Uwezekano wa kurejea kwa Lipa Later uliashiriwa na ofa ya dola milioni 24.5 ya Marekani kutoka Engage Capital mnamo Mei 2025, ikionyesha kuwa bado kuna uwezekano wa kampuni kupata pumzi mpya.

Ushauri wa Vitendo kwa Wakopaji Watarajiwa

Kutokana na hali ya sasa ya Lipa Later kuwekwa chini ya usimamizi maalum wa mali, ni muhimu sana kwa wakopaji watarajiwa na wale ambao tayari wana mikopo na kampuni kuchukua tahadhari na kufuata ushauri ufuatao:

• Fahamu Hali ya Sasa: Tafuta maelezo ya hivi punde kuhusu usimamizi wa Lipa Later. Msimamizi atatoa maelekezo kuhusu ulipaji wa mikopo iliyopo na uwezekano wa mikopo mipya.
• Soma Masharti na Ada: Hakikisha umesoma na kuelewa kikamilifu masharti, viwango vya riba, na ada zote kabla ya kuchukua mkopo wowote. Uliza maswali ikiwa kuna jambo lolote usilolielewa.
• Kadiria Uwezo Wako wa Kulipa: Kabla ya kukopa, tathmini kwa uangalifu uwezo wako wa kulipa mkopo kwa wakati bila kuathiri fedha zako zingine muhimu. Mikopo chechefu inaweza kuathiri historia yako ya mikopo.
• Linganisha na Washindani: Chunguza bidhaa na masharti yanayotolewa na watoa huduma wengine wa BNPL na mikopo ya kidijitali nchini Kenya. Hii itakupa uwezo wa kufanya uamuzi wenye taarifa kamili.
• Uliza Maswali: Ikiwa una mkopo na Lipa Later au unazingatia kukopa, usisite kuwasiliana na msimamizi au huduma kwa wateja kwa maelezo sahihi zaidi, hasa kuhusu malipo yaliyopo au mikopo mpya.
• Jilinde Kutokana na Mikopo Chechefu: Malipo ya kuchelewa yanaweza kusababisha adhabu na kuathiri alama yako ya mikopo, hivyo basi kufanya iwe ngumu kwako kupata mikopo mingine siku zijazo.

Lipa Later ilitoa huduma muhimu kwa wengi, lakini changamoto zake za kifedha zinasisitiza umuhimu wa uwajibikaji wa kifedha na kufanya utafiti wa kina kabla ya kushirikiana na taasisi yoyote ya kifedha.